O projektu Digitalizacija gramofonskih ploča na 78 obrtaja
Narodna biblioteka Srbije već šestu godinu radi na zaštiti zvučnih snimaka. Projekat Digitalizacija starih gramofonskih ploča snimanih na 78 obrtaja započet je sa namerom da se ploče, krte i već umnogome oštećene, spasu od propadanja i zaštite, sačuvaju za danas i sutra, i predstave javnosti. Kolekcija obiluje snimcima najrazličitijih muzičkih stilova i žanrova, od umetničke i narodne muzike do džeza i popularnih plesnih oblika prve polovine 20. veka, uz nekolicinu govornih snimaka. Precizno određivanje godina kada su ovi snimci nastajali u većini slučajeva je teško utvrditi, ali se predpostavlja da je manji broj ploča snimljen (kao i izdat) u prvoj deceniji XX veka. Najmlađe ploče datiraju iz polovine pedesetih godina prošlog veka. His Master’s Voice, Odeon, Jumbola, Edison Bell Record, Homocord, Jugoton i Gramophone Concert Record, samo su neke od najpoznatijih izdavačkih kuća prve polovine XX veka, čija izdanja upotpunjavaju naš fond. Broj ploča u kolekciji već godinama raste nesmanjenim tempom, Narodna biblioteka Srbije nabavlja ploče poklonom i kupovinom. Početkom 2010 godine se u kolekciji nalazi oko 1500 ploča.
Složenost transfera analognog zvučnog snimka u digitalni oblik zahteva brojna tehnička, mehanička i hemijska sredstva, različita znanja, informatičke resurse, kao i vreme. Na samom početku projekta odlučeno je da se sve sedamdesetosmice prenesu u digitalni format, bez obzira na geografsku, socijalnu ili žanrovsku raznolikost kolekcije. Imajući svesnost da se razvoj informacijskog društva odigrava neverovatnom brzinom, Narodna biblioteka Srbije svaki od ovih artefakata zvučnog kulturnog nasleđa brižljivo čuva u dve digitalne varijante:
- originalni, sirovi transfer zvuka u digitalni format, bez bilo kakve obrade, koji se dalje može restaurisati nekim budućim, naprednijim alatima;
zvučno restaurisana kopija, što podrazumeva veći broj zahvata na snimku – uklanjanje šumova, klikova, zavijanja nastalog usled fizičkog izvitoperenja ploče, nivelisanje zvučnih opsega snimka itd. Restaurisani snimak ima tri verzije, od kojih jedna predstavlja digitalnu kopiju maksimalno redukovanih ometajućih zvučnih artefakata, druga pseudostereo varijantu a treća optimalno restaurisani zvučni snimak.
Činjenica je da su snimatelji stranih izdavačkih kuća posećivali početkom 20. veka Beograd, Sarajevo i Zagreb, u potrazi za poznatim izvođačima sa ovdašnjih prostora. Tako je i naša kolekcija bogatija za dela bosanskih i hrvatskih autora i izvođača. Kulturna baština, osobito na Balkanu, predstavlja srž istoriografkog, društvenog i kulturnog istraživanja. I povezivanja. Brojni umetnici, profesionalni ili amaterski izvođači, novoosnivana pevačka i instrumentalna društva, horovi, orkestri, trupe i kapele, snimali su muzička dela bez obzira na njihovo poreklo. Kroz otvorene prozore beogradskih salonskih, građanskih stanova, mogla se čuti i sevdalinka, stara srpska varoška pesma, operska arija, kuplet iz najnovije popularne operete, kolo iz Zagorja, fokstrot i džez. Glasovi Mijata, Arnošta, Nazifa, Sofke, Josipa, Dajoša, Andolije i drugih, odjekivali su u gradovima i varošima. U gradskim kafanama muzičari uče pesme koje čuju jedni od drugih, na uvce, i prenose neuništivu poruku muzike – povezivanje ljudi, duša, naroda melodijom, rečima, tihim okidanjem žica tamburice, vibratom tenora, snažnim ritmom harmonike...
I danas je želja za povezivanjem jaka. Izvadili smo stare ploče iz omota i otresli tragove prašine, iz brazdi izvadili opiljke starih igala, pustili gramofon da se zavrti i otvori predele bez granica, predele pesme, igre, zvukova, glasova minulih vremena. Narodna biblioteka Srbije sačuvala je i učinila dostupnim ove prelepe zvuke stare Bosne.